Księgarnia Internetowa IPiSS: Publikacja: PRACA I POLITYKA SPOŁECZNA W PERSPEKTYWIE XXI WIEKU

Przełom wieków - XX i XXI - cechują głębokie przemiany ekonomiczne i społeczne. Wynikają one z procesów globalizacji, konkurencyjności i rozwoju high-tech. Kreowane są również przez nasilające się procesy migracyjne, oddziałujące na rynek pracy a także na zmiany struktur społecznych. Następuje również demokratyzacja stosunków społecznych i demokratyzacja stosunków przemysłowych. Zjawiska te wpływają na poszczególne kraje i społeczności i rodzą istotne wyzwania wobec pracy i polityki społecznej. Jakie? Jak im stawić czoła? Kto ma to czynić?
Odpowiedź na te pytania stanowi warunek niezbędny budowy strategii rozwojowej każdego kraju, dostosowanej do jego uwarunkowań społeczno-ekonomicznych i kulturowych. Instytut Pracy i Spraw Socjalnych zajmujący się tą problematyką od z górą 35 lat z okazji swego jubileuszu podjął się próby sformułowania odpowiedzi na postawione pytania w odniesieniu do kluczowych obszarów pracy zbiorowych stosunków pracy i polityki społecznej na konferencji nt. "Problemy pracy i polityki społecznej w perspektywie XXI w." zorganizowanej w styczniu 1998 r. pod patronatem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej.
Niniejsza praca oparta jest na materiałach z tej konferencji. Jednakże tylko część referatów weszło do zbioru w wersji prezentowanej na konferencji i/lub opublikowanej na łamach "Polityki Społecznej" 1997 nr 11/12. Większość stanowią opracowania w wersji wzbogaconej, zmodyfikowanej. Do zbioru włączone zostały dwa dodatkowe opracowania uzupełniające istotną lukę w zakresie kluczowych problemów pracy, a mianowicie: prof. dr hab. A. Pocztowski - "Zarządzanie zasobami ludzkimi wobec wyzwań" oraz prof. dr hab. M. Juchnowicz - "Nowoczesne podejście do motywowania a rzeczywistość polskich przedsiębiorstw".
Ogół opracowań zawartych w zbiorze podzielony został na cztery części. Trzy pierwsze poświęcone są odrębnym, choć wzajemnie powiązanym grupom problemowym:
Część I - Problemy pracy
Część II - Zbiorowe stosunki pracy
Część III - Polityka społeczna
Poprzedza je wystąpienie min. L. Komołowskiego. Wprowadzenie do części I i II także dokonali przedstawiciele resortu pracy, tj. Grażyna Zielińska - prezes Krajowego Urzędu Pracy i Elżbieta Sobótka - podsekretarz stanu w MPiSS.
Autorami włączonych do trzech pierwszych części są pracownicy IPiSS. Obejmują one szeroki wachlarz problemów ekonomiczno-społecznych; są one uporządkowane według zasady od bardziej ogólnych do szczegółowych. Różnią się też podejściem do nich i punktami widzenia np. w sprawie celowości ograniczania welfare state, w sprawie celowości powoływania rad zakładowych w Polsce wobec ogólnych tendencji do decentralizacji zbiorowych stosunków pracy. Jak wiadomo rady te stanowią istotny atrybut. Niekiedy te same kwestie pojawiają się w opracowaniach różnych Autorów (np. formy zatrudnienia). Rozpatrywane są jednak w różnym kontekście.
Zgodnie z celem głównym praca jest oddawana do ręki Czytelnika w zasadzie zorientowana ku przyszłości. Identyfikuje problemy oraz zawiązane z nimi szanse i zagrożenia w I dekadzie nadchodzącego stulecia uwzględniając dotychczasowe doświadczenia na tle porównawczym. Z natury rzeczy odnosi się ona głównie do polskiej specyfiki, ale znaczna jej część ma wydźwięk szerszy.
Wyzwaniom XXI w. bezpośrednio odnoszącym się do Polski - w kontekście przemian globalnych - poświęcona jest część IV zawierająca plon dyskusji panelowej, w której udział wzięli uczeni nie będący pracownikami IPiSS: dr M. Boni - szef doradców ministra pracy i polityki społecznej, były minister w resorcie, T. Kowalik - profesor w Uniwersytecie Warszawskim, E. Kwiatkowski - profesor w Uniwersytecie Łódzkim, wiceprzewodniczący Rady Naukowej IPiSS, A. Kurzynowski - profesor w Szkole Głównej Handlowej, W. Morawski, A. Rajkiewicz i J. Supińska - profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego. Prof. W. Morawski jest jednocześnie przewodniczącym Rady Naukowej IPiSS, a prof. A. Rajkiewicz - redaktorem naczelnym "Polityki Społecznej".
Praca uwypukla szereg pytań i dylematów, których rozstrzygnięcie jest wyzwaniem dla badań oraz dla polityki społeczno-gospodarczej. Oto niektóre z nich:
1. Jak współcześnie rozumieć sprawiedliwość społeczną?
2. Czy wzrost nierówności płac jest alternatywą bezrobocia?
3. Czy w warunkach polskich możliwa jest jednoczesna realizacja trzech głównych celów: wzrost konkurencyjności, ograniczanie bezrobocia i nierówności płac? Jeśli nie, to jakich wyborów należy dokonać?
4. Czy ograniczanie roli państwa oraz decentralizacja zbiorowych stosunków pracy w regulowaniu problemów pracy i polityce społecznej jest warunkiem niezbędnym efektywnej realizacji w.w. celów?
5. Jakie byłyby społeczno-ekonomiczne i polityczne koszty zdemontowania welfare state?
Wolno żywić nadzieję, że publikacja ujmująca niezwykle trudne i kontrowersyjne problemy o dużej drażliwości społecznej będzie stanowiła inspirację do badań i dyskusji teoretycznych oraz do kształtowania warunków skutecznego rozwiązywania kluczowych problemów pracy i polityki społecznej.
Jest też moim miłym obowiązkiem wyrazić podziękowanie sponsorom oddawanej do rąk Czytelnika pracy: Ministerstwu Pracy i Polityki Socjalnej oraz Prezesowi Krajowego Urzędu Pracy. Bez ich wsparcia publikacja ta nie mogłaby się ukazać.

Stanisława Borkowska
z przedmowy