Przedstawione w niniejszej pracy dole i niedole polskich migrantów zarobkowych, ich trudy i korzyści mają często swe historyczne konotacje. Czytelnik będzie mógł je napotkać w kolejnych rozdziałach o złożonych dziejach polskiej migracji do obszaru zachodniego sąsiada Polski. Oto główne wątki merytoryczne tych rozdziałów.
Rozdział pierwszy poświęcony jest polskiemu wychodźstwu zarobkowemu do Niemiec w okresie do zakończenia pierwszej wojny światowej. Punktem wyjścia jest charakterystyka głównych przeobrażeń społeczno-gospodarczych na ziemiach polskich w XIX wieku jako podłoża kształtowania się potencjału emigracyjnego ich mieszkańców. Kolejno - przedstawiane są początki i rozwój emigracji sezonowej oraz warunki pracy i sytuacja socjalno-bytowa polskich obieżysasów. Następny punkt prezentuje dyskryminacyjną politykę Prus wobec polskich robotników sezonowych, przybywających z Królestwa Kongresowego oraz Galicji.
Obszerny podrozdział charakteryzuje fenomen wspomnianych Ruhrpolen, warunki pracy i życia górników i ich rodzin oraz miejsce polskiej mniejszości narodowej w środowisku społecznym Nadrenii-Westfalii.
Kolejny punkt poświęcony jest zatrudnieniu cudzoziemców w Niemczech na przełomie XIX i XX stulecia. Rozdział zamyka charakterystyka niemieckiego rynku pracy w okresie pierwszej wojny światowej oraz wprowadzenie przymusu pobytu i pracy cudzoziemskich robotników na obszarze Niemiec.
Rozdział drugi przedstawia emigrację zarobkową Polaków do Niemiec w latach 1920-1939. Pierwszy punkt rozdziału opisuje tworzenie polskiej służby migracyjnej po odzyskaniu niepodległości oraz przeciągające się z winy Niemiec trudne negocjacje w sprawie polsko-niemieckiej Konwencji migracyjnej. Następna część charakteryzuje system werbunku Polaków do pracy sezonowej w Niemczech oraz warunki socjalno-bytowe polskich wychodźców na tle meandrów migracyjnej polityki władz niemieckich. Rozdział zamyka kilka refleksji dotyczących międzywojennej polityki w kwestiach emigracji.
Rozdział trzeci poświęcony jest najtragiczniejszym w półtorawieczu dziejom Polaków w III Rzeszy w latach drugiej wojny światowej. Punkt pierwszy opisuje wprowadzenie przez okupanta przymusu pracy Polaków, a następnie systemu deportacji "na roboty do Rzeszy". Następny obszerny podrozdział naświetla wydanie tzw. dekretów polskich - hitlerowskich dziesięciu nakazów i zakazów wobec pracujących Polaków oraz dyskryminację polskich robotników. Kolejny punkt charakteryzuje sytuację zawodową i socjalno-bytową Polaków przymusowo ściągniętych do Niemiec. Rozdział zamyka okres tzw. wojny totalnej i wojennej klęski Trzeciej Rzeszy.
Obszerny rozdział czwarty przedstawia migrację zarobkową Polaków w okresie powojennym - do byłej Niemieckiej Republiki Demokratycznej oraz do Republiki Federalnej Niemiec. Na wstępie scharakteryzowano zahamowanie emigracji polskich pracowników w pierwszych latach po drugiej wojnie światowej. Kolejny punkt opisuje formy pracy Polaków i polskich przedsiębiorstw na obszarze byłej NRD. Następna część rozdziału poświęcona jest wznowieniu wyjazdów do pracy w Republice Federalnej Niemiec, w tym - szczegółowiej - wyjazdów w ramach eksportu usług budowlano-montażowych przy realizacji umów o dzieło, cyrkulacyjnych wyjazdów sezonowych do rolnictwa oraz do innych sektorów gospodarki RFN. Kolejny punkt poświęcony jest wieloletnim - istotnym dla Niemiec - debatom i sporom, czy państwo niemieckie jest krajem imigracji.
Rozdział piąty poświęcony jest wybranym problemom migracji zarobkowej po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej. W szczególności przedstawiono w nim regulacje trójfazowego okresu przejściowego do 2011 r., następnie - pierwszy bilans otwarcia, względnie ułatwień w dostępie do rynków pracy "starych" krajów członkowskich i utrzymanie dotychczasowych ograniczeń w tym zakresie; zwrócono zwłaszcza uwagę na zasadniczą geograficzną reorientację wyjazdów migracyjnych po wejściu Polski do UE.
W zakończeniu rozdziału wskazuje się na znaczenie pracy Polaków i polskich przedsiębiorstw (ich filii) działających w Niemczech dla stosunków polsko-niemieckich. Choć stosunki te uległy zdecydowanej poprawie, to jednak wciąż odżywają cienie przeszłości i stereotypy. W miejscu pracy - przy warsztacie lub na placu budowy relacje między ludźmi są bardziej bezpośrednie, tam łatwiej się poznać i wzajemnie zrozumieć; tam stosunki tracą konfrontacyjny charakter i ro-dzi się klimat zaufania. Oddziałuje to także na całokształt stosunków między Polakami a Niemcami. W literaturze przedmiotu ta kwestia jest albo niedoceniana, albo pomijana.

Ze wstępu