Księgarnia Internetowa IPiSS: Publikacja: SYSTEMY I REFORMY EMERYTALNE. WIELKA BRYTANIA, SZWECJA, WŁOCHY, WĘGRY I POLSKA

Przedstawiana Państwu publikacja jest efektem realizacji projektu PHARE (ACE Programme 1995) obejmującego analizę systemów i reform emerytalnych w pięciu krajach: Wielkiej Brytanii, Szwecji, Włoszech oraz na Węgrzech i w Polsce. Koordynatorem projektu była prof. Maria Augusztinovics z Instytutu Ekonomii Węgierskiej Akademii Nauk. Maria Augusztinovics zapraszając polskich ekspertów do pracy w projekcie porównawczym na temat reformy systemu emerytalnego nie sądziła chyba, że w 1996 r., w obu krajach transformacji - na Węgrzech i w Polsce - będzie miała miejsce zasadnicza debata co do kształtu reformy, a w 1997 r. uchwalone zostaną pierwsze zmiany. Próbując opisywać to, co dzieje się w tych dwóch krajach, byliśmy pod presją pojawiania się coraz to nowych oficjalnych dokumentów z różnych ośrodków rządowych. Jednocześnie braliśmy żywy udział w dyskusji nad nimi, ba - wpływaliśmy na ich treść. To spowodowało, że raport z realizacji projektu nie jest suchym i zimnym tekstem. O sprawach wydawałoby się, że z natury mało emocjonujących, autorzy napisali w sposób pełen pytań oraz indywidualnych opinii. Pytania te odwołują się nie tylko do konkretnej wiedzy, ale także do systemów wartości i podstaw wyznawanej filozofii społecznej. Także o systemach emerytalnych w trzech krajach zachodnioeuropejskich napisane zostały teksty bardzo żywe. Nic dziwnego - zarówno we Włoszech, jak i w Szwecji trwały prace nad reformowaniem systemu publicznego. Tylko w Wielkiej Brytanii czas podstawowych reform minął, i autorzy z większą pewnością mogli przedstawić skutki przyjętych wcześniej rozwiązań.
W polskiej wersji językowej przedstawione zostały tylko niektóre rozdziały raportu końcowego. Przede wszystkim te rozdziały, które powstały na bazie raportów krajowych, rozdział wprowadzający z syntezę całości raportu oraz rozdział końcowy, będący próbą zdefiniowania podstawowych problemów reformowania systemu emerytalnego. Próba ta jest tym bardziej interesująca, że nie sprowadza głównego celu reformy do zmiany finansowania systemu z repartycyjnego na częściowo kapitałowy. Dylemat reformy emerytalnej jest tutaj w większym stopniu problemem wyważenia proporcji między zasadą solidaryzmu a zasadą ekwiwalentności ubezpieczeniowej w przyszłym systemie. Raport końcowy w angielskiej wersji językowej zawiera cztery rozdziały porównawcze, które dotyczą następujących problemów: formuły emerytalnej, analizy wydatków społecznych uwarunkowanych wiekiem, wpływu przyjętych zasad rozdziału tych wydatków na zjawiska demograficzne, takie jak dzietność oraz poziom oszczędności na starość. Omówione zostały także problemy okresu przejściowego reformy emerytalnej. Nie udało się opracować rozdziału o politycznych uwarunkowaniach reform, mimo przygotowania przez polską grupę propozycji analizy tego aspektu. Wydaje się, że ten temat czeka na pogłębione badania porównawcze. W projekcie uczestniczyły następujące grupy eksperckie:
- Wielka Brytania - Paul JOHNSON i Katherine RAKS z London School of Economics,
- Włochy - Pia SARACENO (Instytut Spraw Socjalnych w Mediolanie), Pier Luigi PORTA (Instytut Ekonomii Politycznej Uniwersytetu w Mediolanie), Alessandro CIGNO (Uniwersytet we Florencji), Alessandro BALESTRINO (Wydział Nauk EkoŹnomicznych Uniwersytetu w Pizie),
- Szwecja - Agneta KRUSE (Wydział Ekonomiczny UniŹwersytetu w Lund),
- Węgry - Maria AUGUSZTINOVICS, Bela MARTOS, Andras SIMONOVITS z Instytutu Ekonomii Węgierskiej Akademii Nauk w Budapeszcie,
- Polska - Stanisława GOLINOWSKA, Zofia CZEPULIS-RUTKOWSKA, Maria SZCZUR z Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie.
W trakcie realizacji projektu dwukrotnie spotkał się cały zespół badawczy. Raz na Węgrzech - na początku realizacji badania i raz w Polsce (Osuchów) - przy finalizacji projektu. Dziękujemy Marii Augusztinovics za trud koordynacji projektu. Bardzo wiele wzajemnie się nauczyliśmy i po tej pracy pozostajemy przekonani, że reformy emerytalne są wyjątkowo trudnym przedsięwzięciem. Świadomość tych trudności nie powinna jednak zniechęcać do zmian, lecz wpływać na wyższą jakość projektów oraz sposobu ich wdrożenia.