Czemu służy analiza wydatków społecznych? Przede wszystkim spełnia cele poznawcze. Informuje o wielkości i strukturze zaangażowania środków publicznych (przy szerszym ujęciu także niepublicznych, przedsiębiorstw oraz organizacji pozarządowych) w dostarczanie świadczeń oraz realizację programów społecznych. Od tego niewielki krok wiedzie ku monitoringowi finansów publicznych w zakresie polityki społecznej. Identyfikacja wydatków społecznych może być ponadto podstawą analizy skuteczności i efektywności tej polityki. Określając zmienne zależne, można następnie prognozować zmiany zakresu i struktury wydatków społecznych, co z kolei jest podstawą średniookresowego planowania finansowego (strategii finansowej). Analiza wydatków społecznych stanowić powinna rutynowe zadanie osób podejmujących decyzje w sprawach społecznych. Aby zadanie to istotnie stało się powszechną praktyką odpowiednich służb analitycznych, niezbędne są ustalenia metodyczne, pozwalające na pełną identyfikowalność kategorii, porównywalność w czasie i między krajami. Jako że składniki wydatków społecznych oraz ich suma są to kategorie finansowe, wymagana jest ich zbieżność z klasyfikacją budżetową oraz z pojęciami zawartymi w dokumentach sprawozdawczości finansowej. Problem z przygotowaniem metodycznych podstaw do analizy wydatków społecznych staje się bardziej skomplikowany, gdy uwzględnimy proces decentralizacji finansów publicznych. Wówczas powstają nowe potrzeby metodyczne, związane z konsolidacją danych. Prezentowane opracowanie stanowi kolejną autorską próbę oszacowania wydatków społecznych w Polsce. Tym razem skorzystano z pomocy ekspertów Ministerstwa Finansów (B. Borecka, G. Guterman) w celu precyzyjniejszej konsolidacji wydatków centralnych oraz samorządów gminnych. Opracowanie uzupełnione jest analizą wydatków społecznych w krajach naszego regionu, w których, podobnie jak w Polsce, rozpoczął się proces intensywnych przygotowań do integracji z Unią Europejską. W opracowaniu tym - autorstwa Krzysztofa Hagemejera - powstałym jako koreferat do prezentowanego tu tekstu podstawowego, wydatki społeczne definiowane są w węższym zakresie. Są to wydatki na zabezpieczenie społeczne (social security), które nie obejmuje, między innymi, wydatków na edukację, kulturę i rekreację. Natomiast szacunki dla Polski opierają się na definicji szerszej, stosowanej przez IMF. Mając dostęp do elementów składowych, z których tworzy się główne kategorie wydatków społecznych ujętych funkcjonalnie, łatwo można przejść od jednego ujęcia do drugiego. W prezentowanym zeszycie znaleźć można liczne odniesienia do krajów zachodnich. Przy korzystaniu z tych informacji należy zwrócić uwagę na ich pochodzenie. Główne źródła porównywalnej informacji w dziedzinie wydatków społecznych pochodzą albo ze zbiorów OECD, albo EUROSTAT-u. Jednak dane z obu źródeł opierają się na innej definicji wydatków społecznych. Odpowiedni fragment opracowania poświecony jest tym różnicom. Analiza wydatków społecznych obejmuje lata dziewięćdziesiąte (do 1998 r.). Pozwala to zwrócić uwagę na dotychczasowe tendencje i zastanowić się nad słusznością ich dalszego podtrzymywania.